Niejednokrotnie Klienci zastanawiają się, czy orzeczenie winy w rozkładzie pożycia małżeńskiego przez Sąd, ma wpływ na podział majątku wspólnego? Otóż aktualnie może mieć i to znaczny.
Nowe orzecznictwo Sądu Najwyższego w sprawie majątku wspólnego małżonków
Do niedawna nie budziło większych wątpliwości, iż orzeczenie winy w rozkładzie pożycia małżeńskiego nie miało wpływu na podział majątku wspólnego stron. Taki stan rzeczy istniał do dnia 16 listopada 2023 r., kiedy to Sąd Najwyższy wydał postanowienie w którym – odmiennie od dotychczasowego ugruntowanego orzecznictwa i judykatury – ocenił wpływ nielojalności małżeńskiej na podział majątku.
Wpływ zachowań małżonka na majątek wspólny
W tezie przedmiotowego postanowienia o sygn. II CSKP 1401/22, Sąd Najwyższy wskazał, że: Bierne lub marnotrawne postępowanie małżonka, np. w razie jego alkoholizmu i związanego z tym niepodejmowania pracy czy wydatkowania środków majątkowych na używki, może wpływać na osłabienie, a finalnie zerwanie więzi emocjonalnej, fizycznej i gospodarczej. Jednocześnie natomiast może – w perspektywie majątkowej – w realny sposób godzić w wielkość dorobku oraz wpływać na strukturę pochodzenia składników współtworzących majątek wspólny – w przeważającym stopniu lub wręcz wyłącznie wskutek pracy i zaangażowania drugiego ze współmałżonków. W takim przypadku odpowiednie aspekty tego zachowania oraz skutków, które ono wywołało, powinny być rozważane
w kontekście wystąpienia ważnych powodów, a jeśli ta przesłanka okaże się spełniona – na etapie badania stopnia przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego. Gdyby zatem w wyniku postawy współmałżonka, który nie wypełniał obowiązku współdziałania dla dobra rodziny, doszło do zupełnego i trwałego rozkładu pożycia małżeńskiego, to fakt zawinionego doprowadzenia do rozkładu pożycia może być uznany za ważny powód w rozumieniu art. 43 § 2 KRO, natomiast ekonomiczne aspekty takiego zachowania, wpływające na dysproporcję w stopniu przyczyniania się, powinny być rozważane pod kątem ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym – w ramach drugiego etapu sekwencyjnie badanych podstaw zastosowania art. 43 § 2 zd. 1 KRO.
Zasada równych udziałów w majątku wspólnym
Powszechnie przyjmuje się, iż udziały małżonków w majątku wspólnym – co do zasady – są równe
(art. 43 § 1 k.r.o.). Ogólna reguła nakazuje zatem wychodzić z założenia, iż każdemu małżonkowi przypada połowa aktywów zgromadzonych przez czas trwania małżeństwa. Niemniej zasada równych udziałów może zostać zmodyfikowana w uzasadnionych przypadkach.
Przesłanki ustalenia nierównych udziałów
Każdy z małżonków może bowiem z ważnych powodów żądać, by ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło
z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku (art. 43 § 2 k.r.o.).
Dwie przesłanki dla nierównych udziałów
Ustawodawca wprowadził zatem dwie przesłanki, które muszą wystąpić kumulatywnie oraz we wskazanej poniżej kolejności, aby Sąd mógł orzec nierówne udziały w majątku wspólnym, tj.:
- Zaistnienie ważnych powodów;
- Nieproporcjonalne przyczynianie się małżonków do powstania majątku wspólnego.
Wystąpienie wyłącznie jednej z nich, uniemożliwia stwierdzenie nierównych udziałów przez Sąd (tak m.in. postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 15 maja 2020 r., sygn. akt: IV CSK 546/19).
Ważne powody – czym są?
Jakkolwiek pojęcie „ważne powody” nie posiada żadnej definicji ustawowej, tak z ugruntowanego orzecznictwa wynika, iż są to okoliczności, które oceniając przez pryzmat zasad współżycia społecznego sprzeciwiają się przyznaniu danemu małżonków korzyści z tej części majątku wspólnego, do powstania której ten małżonek nie przyczynił się.
Ocena stopnia przyczynienia się małżonków do majątku wspólnego
Oceniając zaś stopień przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego należy przede wszystkim zwrócić uwagę na to, czy małżonkowie racjonalnie gospodarowali majątkiem (a w szczególności, czy go nie trwonili), a ponadto trzeba uwzględnić nakład osobistej pracy małżonków przy wychowaniu dzieci i w prowadzeniu wspólnego gospodarstwa domowego. O stopniu przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego nie decyduje zatem wyłącznie wysokość zarobków, czy też innych osiąganych dochodów (tak m.in. postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 21 listopada 2002 r., III CKN 1018/00).
Wina rozkładu pożycia a nierówny podział majątku wspólnego
Uprzednio w judykaturze oraz orzecznictwie przyjmowano, iż wina rozkładu pożycia małżeńskiego, stwierdzona w wyroku rozwodowym, nie przesądza o istnieniu ważnych powodów w rozumieniu art. 43 § 2 k.r.o. (tak m.in. postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 7 czerwca 2000 r., III CKN 455/00). Obecnie orzeczenie winy może mieć jednak niebagatelny wpływ na nierówny podział majątku wspólnego. Jak wynika bowiem z przywołanego na wstępie najnowszego stanowiska Sądu Najwyższego, na tle okoliczności rozpatrywanej w nim sprawy uznano, że za ważny powód przemawiający za ustaleniem nierównych udziałów w majątku wspólnym może być uznany fakt orzeczenia rozwodu z wyłącznej winy jednego z małżonków.
Podział majątku po rozwodzie – każda sprawa jest inna
Należy mieć jednak na uwadze, że każda sytuacja różni się od siebie nawet najmniejszymi detalami, które mogą mieć znaczący wpływ na jej ocenę prawną. Stąd też każda ze spraw wymaga osobnej oraz skrupulatnej analizy specjalistów.
A może akurat w Państwa sprawie nielojalne postępowanie małżonka stanowi istotny czynnik odstąpienia od reguły równych udziałów małżonków w majątku wspólnym? Z chęcią pomożemy odpowiedzieć Państwu na to pytanie. Serdecznie zapraszamy do kontaktu!
Aleksandra Majkowska
Radca Prawny
Jestem radcą prawnym specjalizującym się w prawie cywilnym oraz w postępowaniach o zapłatę w tym w tzw. sprawach frankowych oraz z tytułu niewykupionych obligacji korporacyjnych. Reprezentuję klientów w sprawach rodzinnych tj. o rozwód, o alimenty, o ustalenie i ograniczenie kontaktów z dzieckiem oraz o separację i zniesienie separacji. Opiniuję i weryfikuję umowy cywilnoprawne. Ukończyłam studia podyplomowe z zamówień publicznych. Doświadczenie zdobywam od 2015 roku pracując w największych kancelariach prawnych na Pomorzu.
Przeczytaj również: